Công nghệ có giúp cho việc sử dụng amiăng trắng an toàn?

Amiăng là tên thương mại chung của nhóm các sợi khoáng tự nhiên được phân loại theo màu sợi như amiăng trắng, amiăng nâu và amiăng xanh. Với cấu tạo dạng nhám, hình kim, cùng với việc sử dụng không đúng cách trong quá khứ, nhóm sợi amiăng nâu và xanh đã gây ra tổn thương về phổi cho những người phơi nhiễm với chúng trong một thời gian dài. Tuy nhiên, sợi amiăng trắng - loại sợi duy nhất được sử dụng tại Việt Nam từ những năm 1963 để làm tấm lợp fibro xi măng - vẫn đang được sử dụng ở 149 quốc gia trên thế giới như: Mỹ, Canada, Liên bang Nga, Brazil, Ukraine, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Trung Quốc, Ấn Ðộ, Thái Lan, Indonesia...

Các nhà khoa học đã chứng minh amiăng trắng hoàn toàn có thể sử dụng một cách an toàn nếu có kiểm soát. Hiện nay, các nhà máy sản xuất tấm lợp fibro xi măng tại Việt Nam đã và đang nỗ lực hết sức đầu tư vào dây chuyền công nghệ khép kín, theo đó, người lao động chỉ quản lý máy móc nên giảm được nguy cơ phơi nhiễm với bụi sợi và hạn chế các rủi ro gây ảnh hưởng đến sức khoẻ do amiăng trắng gây ra. Thực tế hơn 50 năm tồn tại ở Việt Nam, các nghiên cứu được tiến hành bởi cơ quan quản lý của Chính phủ đến nay chưa tìm thấy trường hợp nào bị ung thư do làm việc trong các nhà máy sản xuất tấm lợp hay sống dưới mái nhà lợp tấm lợp fibro xi măng.

“Việt Nam đã sử dụng amiăng trắng để sản xuất vật liệu xây dựng hơn 60 năm. Tuy nhiên, chưa phát hiện trường hợp nào mắc các bệnh như viêm phổi, ung thư liên quan đến sản xuất, tiếp xúc với amiăng trắng. Hơn nữa, tấm lợp được sản xuất từ amiăng trắng có chất lượng tốt, giá thành rẻ, dễ sử dụng và ứng phó nhanh trong thiên tai, bão lũ… Ðồng thời, tạo và duy trì công ăn việc làm với thu nhập ổn định cho hàng ngàn người lao động”.

 Ông Lê Văn Nghĩa

Ông Lê Văn Nghĩa - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Ðầu tư Xây lắp và Vật liệu Xây dựng Ðông Anh cho biết: “Công ty có Ban Khoa học – Kỹ thuật thường xuyên tìm tòi, mua sắm dây chuyền công nghệ hiện đại của Pháp, đồng thời cải tiến cho phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Sau 4 năm nghiên cứu, công ty đã hoàn thiện dây chuyền sản xuất tấm lợp tự động hóa (90%), khép kín với số tiền đầu tư hơn 10 tỷ đồng. Với dây chuyền này, người lao động được làm việc trong môi trường tách biệt ra khỏi khu vực sản xuất và không có tiếp xúc trực tiếp với amiăng…”.

Còn ông Phạm Văn Miện - Chủ tịch HÐQT Công ty CP Bạch Ðằng cho biết: “Công ty đã đầu tư hơn 10 tỷ đồng cho việc đổi mới công nghệ. Ðến nay dây chuyền sản xuất tấm lợp fibro xi măng tại công ty đã được trang bị hệ thống tự động hóa cao bằng các thiết bị tiên tiến hiện đại được nhập từ Nga, Ðức, Bỉ và một số nước Tây Âu khác”. Theo quy trình sản xuất, khâu phối trộn nguyên liệu amiăng trắng được định lượng tự động hoàn toàn và nghiền trong phòng kín, rồi được bơm tự động sang bộ phận trộn xi măng. Dây chuyền hiện đại cho phép giảm sự tiếp xúc trực tiếp của người lao động với sợi amiăng trắng. Các cơ quan chức năng như cảnh sát môi trường, thanh tra môi trường, quan trắc môi trường, y tế… hàng năm định kỳ và đột xuất thường xuyên kiểm tra môi trường, y tế và sức khỏe của người lao động tại đơn vị. Kết quả cho thấy các thông số đều đảm bảo theo các quy định của pháp luật.

Kinh nghiệm sử dụng amiăng trắng ở Nga

Trong 87 năm qua, hơn 30 doanh nghiệp của Nga đã tham gia vào làm các nghiên cứu và dần hướng tới quy trình sử dụng amiăng trắng an toàn. Thành phố Asbest với tuổi đời 125 năm nằm ngay cạnh mỏ amiăng trắng với hơn 68.000 người dân đang sinh sống ổn định và tỷ lệ tử vong luôn nằm ở ngưỡng trung bình và thấp hơn so với nhiều khu vực khác. Những năm qua, các cơ quan quản lý của Nga và thành phố Asbest vẫn luôn nỗ lực xây dựng và thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khoẻ người lao động và bảo vệ môi trường. Ông Vladimir Kotrelaev, Phó Tổng Giám đốc Liên hợp Uralasbest, thành phố Asbest (Liên bang Nga) cho biết, so với những năm 70, điều kiện không khí tại thành phố này ngày càng được cải thiện, nồng độ bụi sợi trong không khí tại nơi làm việc giảm xuống 5 lần trong 40 năm qua. Biện pháp dùng ống vải lọc làm sạch không khí hạn chế đến 99,99% lượng bụi sợi phát tán. 

Bất cứ ai khi vào nhà máy chế biến sợi và nhà máy sản xuất các sản phẩm fibro xi măng có chứa amiăng trắng phải tuyệt đối tuân thủ các quy tắc bảo hộ lao động. Ngoài việc được trang bị đầy đủ các thiết bị bảo hộ lao động, công nhân ở đây còn được kiểm tra sức khoẻ thường xuyên. Nhiều gia đình công nhân tại thành phố này có đến 3 thế hệ làm việc tại mỏ amiăng trắng nhưng không hề có dấu hiệu bị ung thư hay mắc các bệnh hô hấp do phơi nhiễm với amiăng trắng.

Kinh nghiệm sử dụng amiăng trắng an toàn tuyệt đối tại Brazil

Ngày 28 tháng 7 năm 2016 vừa qua, Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội, nhận lời mời của Viện amiăng trắng Brazil, với sự chủ trì của trưởng đoàn - ông Lê Hồng Tịnh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban - và sự tham gia của đại diện các bộ ngành quản lý liên quan, đã sang thăm và học hỏi kinh nghiệm sử dụng amiăng trắng an toàn từ đất nước này.

Ðoàn đã đi tham quan khu mỏ rộng lớn nằm trên tổng diện tích 4.500 hecta trong đó chỉ có 20% diện tích khu vực là dành cho khai thác mỏ, 60% (2.500 hecta) là rừng tự nhiên với các loài động vật phong phú và 20% diện tích còn lại là khu vực dân cư sinh sống. Việc khai thác mỏ được tiến hành theo lịch trình cố định 4 ngày/tuần, chu trình làm ẩm đất đá là yếu tố bắt buộc như: phun nước làm ẩm trong 24h trước khi cho đá quặng lên các xe tải để đưa về khu vực nghiền khép kín nằm cạnh khu mỏ, cách xa khu dân cư; toàn bộ đường xe tải đi và khu vực miệng thiết bị nghiền quặng đá đều được phun nước liên tục nhằm tránh phát tán bụi đá có chứa sợi amiăng trắng vào không khí; đá quặng sau nghiền nhỏ thì được chuyển về khu vực sản xuất theo một băng chuyền khép kín.

Tại khu vực nhà máy sản xuất sợi amiăng trắng, mọi công đoạn đều được vận hành bằng các trang thiết bị tự động và khép kín. Sợi amiăng trắng sau khi tách ra khỏi đá sẽ được phân loại, đóng gói trong các bao kín bằng máy hút chân không nhằm đảm bảo các bao amiăng trắng được định hình chắc chắn trước khi chuyển ra khỏi nhà máy. Các rào chắn tại khu vực sản xuất được lắp đặt các màn hình cảm ứng, theo đó, bất cứ ai xâm phạm hoặc mở cửa an ninh thì lập tức toàn bộ dây chuyền sản xuất sẽ tự động dừng lại. Toàn bộ sàn của nhà máy được sơn đen nhằm đảm bảo các sợi amiăng trắng nếu có rơi ra sẽ được phát hiện và làm sạch. Toàn bộ đá sau khi tách sợi (sợi chiếm từ 6 – 6,5%) sẽ được vận chuyển ngược lại khu vực cạnh mỏ, thêm lớp đá và đất trước khi được phủ xanh thành rừng. Quần áo bảo hộ lao động của công nhân phải được thay, giặt trước khi ra về. 

Khu vực lọc không khí được khẳng định lớn nhất châu Mỹ La tinh của nhà máy thực sự gây ấn tượng với tổng cộng 8.400 ống lọc khí (6 phòng lọc khí lớn trong toàn khu mỏ có tổng cộng 17.000 ống lọc khí). Tất cả sợi amiăng trắng trong không khí sẽ được giữ lại trong ống lọc và không khí sạch được thải ra môi trường. Khi được hỏi về chỉ số sợi/cm3 không khí tại khu vực dân cư, đại diện BGÐ nhà máy cho biết chỉ số sợi đo được là 0,003sợi/cm3 và thấp hơn rất nhiều so với quy định của Chính phủ Brazil (2,5sợi/cm3).

Trả lời câu hỏi của đoàn Việt Nam, liệu tấm lợp amiăng xi măng đang sử dụng hoặc các tấm vỡ có phát tán bụi sợi amiăng vào không khí hoặc vào nước khi uống gây ra nguy cơ mắc bệnh amiăng không? Ðại diện của Viện Amiăng trắng Brazil (IBC) - thành phố Goiânia - bang Goiás, Brazil cho biết những nghiên cứu trong phòng thí nghiệm chỉ ra rằng bụi chỉ phát sinh khi đập, mài, bào nghĩa là tác động cơ học mạnh lên tấm lợp, còn ở  điều kiện bình thường tấm lợp amiăng xi măng không thể gây ra bụi. Nguyên nhân là sợi amiăng trắng có cấu trúc rỗng nên chất kết dính (trong trường hợp tấm lợp amiăng xi măng là xi măng) lấp đầy, tạo ra sự liên kết rất bền vững, chặt chẽ và khó phá hủy. Các công trình nghiên cứu về amiăng trắng trong nước cũng chưa tìm ra khả năng gây bệnh của nó. Ðặc biệt ở Brazil, khi 60% người dân vẫn sử dụng nước uống chứa trong các bể chứa fibro xi măng.